ایرج مصداقی

باوجود فداکاری کادر پزشکی، ایران تنها کشوری است که آمار رسمی تلفات کرونا در موج دوم بیش از موج اول آن است. آیا سوءمدیریت تنها مربوط به بحران کرونا است؟ این مقاله به برخی فجایع ناشی از فساد در سیستم بهداشتی می‌پردازد.

در آبان ۱۳۹۰ دکتر احمد شیبانی، رئیس سازمان غذا و دارو، مرگ بیماران در اثر مصرف داروی بیهوشی تقلبی چینی را تکذیب کرد. او همچنین افزود: «هیچ دارویی از چین وارد کشور نمی‌شود و فقط مواد اولیه چند دارو چینی است.»

در شهریور ۱۳۹۲ دکتر بدیع‌الزمان رادپی رئیس بیمارستان شهدای تجریش گفت: «خبرهای رسیده نشان می‌دهد كه برخی از بیمارستان‌ها به دلیل وضعیت داروی بیهوشی از پذیرش بیمار برای جراحی خودداری می‌كنند.»

مرگ بیماران توسط داروهای بیهوشی

دکتر قیامت، رئیس انجمن بیهوشی در گفت‌وگو با «شرق» با بیان اینکه کمبود داروهای بیهوشی باعث شده مراکز درمانی از نسل قدیمی داروهای بیهوشی که تنها بیمار را برای ساعاتی فلج عضلانی می‌کند، استفاده کنند، گفت: «در بسیاری از موارد شاهد این اتفاق مخاطره‌آمیز بوده‌ایم که مریض در بحبوحه عمل جراحی به هوش می‌آید، تقلا می‌کند و تکان می‌خورد که در نوع خود خطرناک است.»

وی تأکید کرد: اوضاع داروهای بیهوشی به مرحله نگران‌کننده رسیده است و ما در مواردی شاهد خطرات جانی برای برخی بیماران هستیم اما برخی بیمارستان‌ها بنا به دلایلی روی تبعات جانی کمبود داروهای بیهوشی سرپوش می‌گذارند.

نتیجه تحقیقات هیچ‌گاه اعلام نشد. معلوم نشد ماده اولیه داروی بیهوشی که از چین وارد می‌شد مشکل داشته و یا نحوه نگهداری و یا مواد افزودنی به ماده اولیه آلوده بودند.

قیامت گفت: «داروی دیگری که استفاده می‌شود، برخی داروهای هندی است که از آنها به عنوان داروهای زیرپله‌ای نام برده می‌شود.

نابینایی ۵۲ نفر در اثر یک نوع آمپول

۲۵ تیر ۱۳۹۶ الیاس نادران فاش کرد که «یک نوع آمپول برای افراد مبتلا به بیماری‌های چشمی از کشور ترکیه وارد ایران شد که همین دارو باعث نابینایی ۵۲ نفر از مردم جامعه گردید و متأسفانه تا به ‌امروز هیچ کس علیه این افراد اقدامی انجام نداده و از سازمان غذا و دارو نیز هیچ شکایتی صورت نگرفته است.»

دو سال بعد در مرداد ۱۳۹۸ محسن جلواتی قائم‌مقام مدیرعامل سازمان مردم‌نهاد دیده‌بان شفافیت دوباره همین خبر را اعلام کرد و گفت:‌«دارویی به نام اوستین وارد کشور شد و به دلیل مصرف آن توسط مردم، ۵۲ نفر بینایی خود را از دست دادند. این دارو از ترکیه که یکی از گران‌ترین نقاط جهان است، وارد شد و در ایران ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شد. مصرف این دارو برای درمان سرطان است که کاربرد ثانویه آن درمان بیماری‌های چشمی است که مصرف این دارو‌های بی‌کیفیت باعث کور شدن هموطنان در کشور شد.»

تجهیزات پزشکی بنجل چینی و هندی

یکی از کارشناسان آزمایشگاهی می‌گوید: «متأسفانه شرکت‌های واردکننده لوازم آزمایشگاهی به خرید اجناس چینی یا کالا و لوازمی که اروپا تحت لیسنس (مجوز) چین تولید می‌کنند، رو آورده‌اند.... عمده اجناس مهندسی پزشکی چینی است.»

مدیرکل تجهیزات پزشکی وزارت بهداشت استفاده از مواد یا تجهیزات پزشکی غیراستاندارد هندی در آزمایشگاه‌ها را به انصاف و وجدان مسئولان آزمایشگاه ها ربط می‌دهد.

دکتر ایرج فاضل که خود ۴ دهه در نظام ولایی مسئولیت داشته در مورد استفاده از نخ‌های بخیه چینی در جراحی‌ها هشدار می‌دهد که در بیشتر مواقع پس از جراحی و دوختن شکم بیمار، نخ جراحی پاره می‌شود و بیمار باید بار دیگر تحت عمل جراحی قرار گیرد.

سعید فراهانی مدیر گروه شنوایی‌شناسی دانشگاه علوم پز‌شکی تهران از ورود سمعک‌های چینی تقلبی از طریق مجاری قانونی و قاچاق خبر داد.

واردات تجهیزات پزشکی دست دوم و بی‌کیفیت

دکتر حسین حسنی‌بافرانی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس واردات تجهیزات بی‌کیفیت و دسته دوم پزشکی از جمله سی‌تی اسکن و ام. آر.‌ آی را یکی از علت‌های بروز خطاهای پزشکی دانست. او تأکید می‌کند این محصولات اغلب به بیمارستان‌های دولتی و گاهی به بیمارستان‌های خصوصی فروخته می‌شوند.

دکتر عکاشه از واردات لوازم ارتوپدی بی‌کیفیت بدون نظارت انجمن ارتوپدی خبر می‌دهد که با مارک‌های خوب در بازار توزیع می‌شود.

دکتر محمدرضا میعاد، جراح ارتوپد، می‌گوید: «ست جایگذاری اگر کیفیت لازم را نداشته باشد، ممکن است در پای بیمار یا در دست بیمار بشکند. اگر جنس خوبی نداشته باشد، واکنش‌های بدی در بدن تولید می‌کند. به هر حال برای مریض بعد از عمل و برای خود جراح در حین عمل ممکن است بسیار دردسرزا باشد.» او تأکید می‌کند این اتفاق در بیمارستان‌های دولتی بیشتر می‌افتد.

مجروحانی جنگی یکی از استفاده‌کنندگان این لوازم بی‌کیفیت هستند. در آبان ۹۳ مرتضی خدایی، رئیس شعبه ۵۱ تعزیرات حکومتی استان تهران به ایرنا می‌گوید: «پروتزهایی که برای دردها و اختلالات مفاصل و ارتوپدی استفاده می‌شوند چینی هستند اما به اسم آمریکایی، سوییسی، کانادایی فروخته می‌شود.» او در مورد تجارت پرسودی که جریان دارد می‌گوید: «پروتزهای زانو که قیمت تمام‌شده آن‌ها ٨٠٠ هزار تومان است، ۱۵ تا ۱۸ میلیون تومان به بیماران فروخته می‌شود.»

محمد رازی رئیس انجمن جراحی زانو، آرتروسكوپی و آسیب‌های ورزشی درباره كیفیت پروتزهای چینی می‌گوید: «این پروتزها زود خراب می‌شوند، زودتر دچار لقی می‌شوند، زمینه عفونت را مساعد می‌كنند و مسمومیت با فلز یا مسمومیت مزمن ایجاد می‌كند.»

آلودگی دستگاه‌های آندوسکوپی و اوتوکلاو

به گفته مسلم بیات در بررسی‌های انجام‌شده در ۵۹ بیمارستان شهر تهران مشخص شده که دستگاه‌های اتوکلاو (دستگاه استریل‌کننده با بخار) از لحاظ ایمنی و عملکرد، غیراستاندارد و مشکل‌دار هستند. ابزار و وسایل مورد استفاده در اتاق عمل، اگر به درستی ضدعفونی نشود، موجب بروز عفونت و انتقال بیماری می‌شوند.

گزارش رسانه‌ها در خصوص ضعف بهداشتی در استفاده از دستگاه آندوسکوپی و امکان انتقال بیماری‌هایی مانند ایدز و هپاتیت ابتدا با سکوت وزارت بهداشت و در نهایت با محکوم کردن رسانه‌ها به بهانه ایجاد نگرانی در بیماران پایان یافت.

استفاده دوباره از لوازم پزشکی یکبار مصرف

وزارت بهداشت در تیرماه ۱۳۹۷با صدور بخشنامه‌ای به بیمارستان‌ها و دانشگاه‌های علوم‌ پزشکی ابلاغ کرد که در "راستای مدیریت منابع و مصارف" از وسایل پزشکی یک‌بارمصرف به سمت استفاده از وسایل با قابلیت استفاده مجدد حرکت کنند.

قاسم جان‌بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت تأکید کرد که استفاده مجدد از برخی تجهیزات پزشکی بیمارستانی که با مواد ضدعفونی‌کننده استریل شده است، خطری برای سلامت بیمار ندارد و کشورهای اروپایی و آمریکایی نیز از لوازم پزشکی که قابلیت استفاده مجدد دارند، بهره می‌برند.

وی با بیان اینکه این روش کاملا استاندارد بوده و مورد تایید کمیته‌های کنترل عفونت قرار دارد، گفت: «بعضی از وسایلی که در جراحی‌های حساس چشم به کار می‌رود، یا وسایل بیهوشی و سایر جراحی‌ها، با روش فرآوری مجدد مورد استفاده قرار می‌گیرد و تاکنون هیچگونه مشکلی برای سلامت بیمار ایجاد نکرده است.»

در پاسخ به این ادعاها رئیس بخش درمان یکی از بیمارستان‌های مطرح تهران به همشهری می‌گوید که ابلاغیه جدید وزارت بهداشت بدون شک تهدیدی برای سلامت بیماران و شیوع بیماری‌های عفونی خواهد بود.

او به برخی از تجهیزاتی که در بخشنامه اعلام شده که امکان استفاده مجدد دارد، اشاره کرده و می‌گوید: «برای مثال گایدینگ کتتر که در اتاق عمل استفاده می‌شود و از جنس پلاستیک است چگونه ممکن است بعد از استریل مجدد استفاده شود؟ و سؤال این است که چه برسی می‌تواند داخل این وسیله که کمتر از ۵./. میلی‌متر است را بشوید؟ این وسیله در داخل بدن و با خون در تماس است یعنی خون در آن جریان دارد، آیا ضد‌عفونی می‌شود؟»

تخلف عمدی در ساخت دارو با مدیریت یک عضو سابق سپاه پاسداران

در دسامبر ۲۰۱۹ سازمان غذا و دارو در نامه محرمانه‌ای خواستار توقف توزیع و جمع‌آوری ۱۸۰ سری ساخت از ۱۶ قلم داروی ساخت شرکت دارو‌سازی «اسوه» به ارزش ۱۴۰ میلیارد تومان در ایران شد.

این سازمان در نامه ۱۷ آذر ۱۳۹۸ خود اعلام کرده است که شرکت داروسازی «اسوه» در سال ۱۳۹۷ «برخلاف ضوابط و مجوزهای این اداره کل» اقدام به تولید دست‌کم ۱۶ قلم دارو کرده است.

۲۶ آذر ۱۳۹۸باشگاه خبرنگاران جوان گزارش داد که داروهای درمان سرطان، دیابت و بیماری‌های قلبی و پارکینسون از جمله داروهای ممنوعه‌ای بودند که سازمان غذا و دارو دستور جمع آوری آنها را صادر کرد.

اکبر عبداللهی اصل، مدیرکل پیشین دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو «علت ریکال گسترده داروهای یکی از شرکت‌های مطرح داروسازی کشور استفاده از اکسپینت‌های تاریخ مصرف گذشته بوده که این اتفاق نیز سهوی نبوده بلکه عمدی بوده است.»

زمانی که این دارو‌های غیرمجاز آن‌هم به ارزش تقریبی ۱۴۰ میلیارد تومان در شرکت داروسازی «اسوه» از عمد تولید و برای توزیع آماده می‌شده، محمدتقی دارابی سمت مدیرعامل این شرکت را برعهده داشته است.

شرکت دارو‌سازی اسوه از زیرمجموعه‌های هلدینگ «شفادارو» است که زیر نظر بانک ملی ایران فعالیت می‌کند.

پیشتر دارابی به عنوان مدیرعامل شرکت داروسازی اسوه به همراه دكتر منصور سمیعی مدیر عامل شركت سرمایه‌گذاری شفا دارو در همایش تجلیل از سه دهه مدیریت جهادی در حوزه تولید و خدمات سلامت كشور برگزیده شده بودند. دارایی قبلاً مدیرعامل شرکت داروسازی جابر ابن حیان بود.

دارابی یکی از اعضای سابق سپاه پاسداران و برادر کاظم دارابی یکی از متهمان پرونده ترور رستوران "میکونوس" برلین است. محمدتقی دارابی در اسفند ۱۳۹۷ جای خود را به رامین رادمنش داد.

با وجود گذشت دو سال از ماجرا، هنوز هیچ اطلاعی از سرنوشت این داروها و افرادی که با جان مردم بازی می‌کنند انتشار نیافته است.